Miesiąc temu, 24 marca 2020 r., weszła w życie nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe z 28 lutego 2003 r., dalej jako: „p.u.”, wprowadzona ustawą z 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, dalej jako: „Ustawa zmieniająca”. Ustawa zmieniająca ma bardzo szeroki charakter, zmienia przepisy w zakresie m.in. upadłości osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, przygotowanej likwidacji (pre-pack), kwestii proceduralnych oraz tzw. upadłości konsumenckiej. Wydaje się, że z uwagi na trwającą epidemię wirusa SARS-CoV-2 (COVID-19), nowelizacja nie została przez wszystkich zainteresowanych dostrzeżona, w tym zwłaszcza przez osoby fizyczne zagrożone niewypłacalnością.

1. Upadłość osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą

Przed wejściem w życie Ustawy zmieniającej przepisy p.u. nie różnicowały sytuacji jednoosobowych przedsiębiorców od sytuacji spółek prawa handlowego. W konsekwencji upadający jednoosobowi przedsiębiorcy byli pozbawieni możliwości umorzenia zobowiązań po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego, co w praktyce pozbawiało ich szans na wyjście z długów. Ustawa zmieniająca umożliwia jednoosobowemu przedsiębiorcy złożenie wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań (art. 369 ust. 1 p.u.), a nawet umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty (art. 369 ust. 1a p.u.), co upodabnia sytuację osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą do sytuacji konsumentów. Ustawa zmieniająca wprowadziła do postępowania upadłościowego prowadzonego wobec przedsiębiorców szereg zmian, umożliwiających im skorzystanie z mechanizmów przewidzianych dotychczas tylko dla konsumentów – np. art. 342a p.u. przewiduje wydzielenie upadłemu przedsiębiorcy kwoty potrzebnej na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.

Trzeba jednak pamiętać, że nadal istnieją różnice pomiędzy postępowaniami, np. różna jest wymagana treść wniosków o ogłoszenie upadłości, a opłata od wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy wynosi 1000 zł, przy 30 zł opłaty przewidzianej dla konsumentów.

2. Upadłość konsumencka byłych jednoosobowych przedsiębiorców

W dotychczasowym stanie prawnym wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej byłego jednoosobowego przedsiębiorcy powinien co do zasady zostać oddalony, jeśli były przedsiębiorca w okresie dziesięciu lat poprzedzających złożenie tego wniosku, nie złożył w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości dotyczącego swojej działalności gospodarczej, gdy miał taki obowiązek. Mając na uwadze, że znacząca część jednoosobowych przedsiębiorców prowadząc działalność gospodarczą, nie składała w terminie wniosków o ogłoszenie upadłości (do czego byli zobowiązani), pozostawali oni pozbawieni możliwości skorzystania z upadłości konsumenckiej i uzyskania oddłużenia. Ustawa zmieniająca usunęła wskazane ograniczenie, dlatego były przedsiębiorca niezwłocznie po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

3. Upadłość konsumencka

Za prawdopodobnie najistotniejszą zmianę w tzw. upadłości konsumenckiej należy uznać uchylenie art. 491⁴ p.u. Wskazany przepis zawierał przesłanki oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości (jedna z nich dotyczyła byłych przedsiębiorców i została opisana w pkt 2 powyżej). W dotychczasowym stanie prawnym wniosek ulegał oddaleniu, jeśli doprowadzenie przez dłużnika do niewypłacalności lub istotne zwiększenie jej stopnia nastąpiło w sposób umyślny lub wskutek rażącego niedbalstwa. Aktualnie takie działania dłużnika nie uniemożliwiają ogłoszenia upadłości, ale mogą skutkować odmową ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań dłużnika, na czego skutek po przeprowadzonym postępowaniu upadłościowym upadły nadal pozostanie zobowiązany do spłaty swoich długów.

Warto ponadto wskazać na niektóre inne zmiany:

1. W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej sąd może postanowić, że postępowanie będzie prowadzone w trybie przewidzianym dla przedsiębiorców (z uwagi na np. znaczny rozmiar majątku dłużnika).
2. Wprowadzono nowe przepisy umożliwiające konsumentowi zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.
3. Przesądzono o możliwości zastosowania szybkiej sprzedaży majątku w trybie przygotowanej likwidacji (tzw. pre-pack) także w upadłości konsumenckiej.
4. Wierzytelności zgłaszane są wprost do syndyka, który prowadzi akta zgłoszeń (zmiana obejmuje wszystkie postępowania upadłościowe).
5. Postępowanie upadłościowe dotyczące konsumentów zostaje znacząco uproszczone, przykładowo nie jest wyznaczany sędzia-komisarz.

4. Podsumowanie

Wprowadzone uregulowania należy ocenić co do zasady pozytywnie, jako upraszczające upadłość osób fizycznych i znacząco poprawiające sytuację jednoosobowych przedsiębiorców. Nowelizacja niewątpliwie zwiększy ilość składanych wniosków o ogłoszenie upadłości, a w tym kontekście konieczna będzie weryfikacja czy nowe przepisy faktycznie pozwolą na rozpoznanie większej liczby spraw, skoro już dziś wydziały upadłościowe sądów są wyjątkowo obciążone.