Umowa o zachowaniu poufności czyli tzw. NDA (non-disclosure agreement) – czym jest oraz kiedy powinna zostać zawarta
Prawo cywilne
19 listopada 2021/ Wojciech Kremer
Umowa o zachowaniu poufności, jak sama jej nazwa wskazuje, ma na celu zobowiązanie do zachowania w poufności informacji przekazywanych sobie przez strony takiej umowy. Warto już na wstępie podkreślić, że umowy NDA nie zostały uregulowane w prawie polskim, należą do tzw. kategorii umów nienazwanych, zawieranych w oparciu o zasadę swobody umów, przewidzianą w art. 3531 Kodeksu cywilnego. Co istotne, na mocy NDA do zachowania informacji w poufności mogą zobowiązać się jej obie strony jak i tylko jedna ze stron.
1. Kiedy warto zawrzeć umowę o zachowaniu w poufności i jakie informacje można ochronić przed ujawnieniem?
Umowy NDA mogą być zawierane w różnych okolicznościach. Często są spotykane jako uzupełnienie umowy o pracę lub umowy o świadczenie usług (w tym w ramach współpracy b2b), jak również poprzedzają np. rozpoczęcie rozmów w przedmiocie nabycia spółki lub nieruchomości stanowiąc warunek dla przeprowadzenia audytu prawnego (due diligence). Wydaje się jednak, że najistotniejsze znaczenie umowy o zachowaniu poufności mają w przypadku współpracy pomiędzy startupami a potencjalnymi inwestorami. Mając na uwadze, że wartość startupu wynika z wartości często innowacyjnego produktu lub usługi, którego ochrona przed ewentualnym nieuczciwym wykorzystaniem (skopiowaniem) przez inwestora jest kluczowa, odpowiednie zabezpieczenie się umową NDA jest niezbędne.
Umowa o zachowaniu poufności powinna określać co uznajemy za informację poufną podlegającą ochronie. W tym kontekście warto przypomnieć, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w art. 11 ust. 2 definiuje tajemnicę przedsiębiorstwa w następujący sposób: „Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności”. W umowach NDA często spotykane jest rozszerzenie zakresu informacji poufnych do praktycznie wszelkich informacji i danych dotyczących danego podmiotu. Nieprecyzyjny zakres informacji poufnych może prowadzić do wątpliwości, czy ujawniona informacja była faktycznie chroniona na mocy NDA.
Ponadto umowy zawierają zwykle wyłączenia wskazujące, że informacjami poufnymi nie są np. dane powszechnie dostępne oraz uprawniające do ujawnienia informacji poufnych w razie wezwania przez właściwy organ władzy.
2. Konstrukcja umów o zachowaniu poufności, czas trwania
Umowy o zachowaniu poufności nie wymagają specjalnej konstrukcji. Często cel umów NDA realizowany jest poprzez włącznie klauzul poufności do właściwej umowy regulującej współpracę. Tym samym przykładowo strony mogą zawrzeć umowę o współpracy i osobną umowę NDA, jak i równie dobrze w umowie o współpracy zabezpieczyć informacje poufne. Niezależnie od przyjętego rozwiązania, chcąc chronić informacje poufne, należy oprócz sprecyzowania ich zakresu określić również reguły przetwarzania, zasady postępowania z nośnikami informacji, sposoby naruszenia zobowiązania do zachowania informacji w tajemnicy, czas trwania umowy czy skutki jej naruszenia.
Jeśli umowa NDA stanowi umowę uzupełniającą inną, właściwą umowę, często zawierania jest na czas trwania tej właściwej umowy. Warto jednak zabezpieczyć swoje interesy wydłużając czas obowiązywania umowy o zachowaniu poufności o dodatkowy okres, obowiązujący po zakończeniu współpracy na mocy właściwej umowy. W tym kontekście należy podkreślić, że nie jest rekomendowane zawieranie umów NDA na czas nieoznaczony (bezterminowy), co pozornie wydaje się być dobrym rozwiązaniem. Zgodnie z art. 3651 Kodeksu cywilnego zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu. Istnieją wątpliwości, czy na mocy wskazanego przepisu umowa o zachowaniu poufności zawarta na czas nieoznaczony mogłaby zostać wypowiedziana przez stronę zobowiązaną do zachowania poufności, dlatego z ostrożności, lepszym rozwiązaniem może być zawarcie umowy na odpowiednio długi czas oznaczony.
3. Skutki naruszenia umowy o zachowanie poufności
Naruszenie postanowień NDA skutkuje odpowiedzialnością odszkodowawczą. Dla ułatwienia dochodzenia roszczeń oraz w celu pominięcia często problematycznego obliczenia poniesionej szkody, powszechnie umowy o zachowaniu poufności przewidują możliwość naliczenia kar umownych za różne przypadki naruszenia.
Zastrzegając kary umowne warto po pierwsze pamiętać o wprowadzeniu do umowy zapisu umożliwiającego dochodzenie odszkodowania przewyższającego karę, a po drugie o racjonalnym ustaleniu wysokości kary umownej. Oczywiście należy mieć świadomość, że często bardzo wysokie kary umowne przewidziane w NDA – w przypadku których, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że uległby miarkowaniu (zmniejszeniu) w toku ewentualnego procesu przez sąd – mają w praktyce charakter odstraszający i stanową zabieg psychologiczny. Problematykę kar umownych w tym ich miarkowania przedstawiłem w poprzednim wpisie na blogu.
4. Podsumowanie
Podsumowując, NDA stanowi skuteczny sposób zabezpieczenia informacji, które z jednej strony muszą zostać udostępnione w toku współpracy, a które z drugiej strony chcielibyśmy ochronić przed powszechnym ujawnieniem z uwagi na wartość dla działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Co istotne, możliwe jest dochodzenie odszkodowania od podmiotów wykorzystujących tajemnicę przedsiębiorstwa nawet w razie niezawarcia NDA na mocy m.in. przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ponieważ jednak zawarcie umowy o zachowaniu poufności zdecydowanie ułatwia dochodzenie swoich praw i może rozszerzyć zakres ochrony, w sytuacjach, w których dochodzi do ujawnienia cennych informacji dla danego przedsiębiorcy, rekomendowane jest podpisanie NDA.