Kim jest prokurent – powołanie, odwołanie, zakres uprawnień

Prawo cywilne / Prawo przedsiębiorców / Prawo spółek

20 września 2021/ Wojciech Kremer

W obrocie gospodarczym spółki często są reprezentowane przez prokurentów. Jednocześnie przedsiębiorcy mają wątpliwości co do zakresu uprawnień prokurentów, możliwości ich powołania, odwołania oraz zakresu odpowiedzialności. Poniżej wyjaśniono podstawowe zasady działania instytucji prokury.

1. Kto może być prokurentem i kto może powołać prokurenta

Zgodnie z art. 1091 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, dalej jako: „k.c.”, prokurenta może powołać jednoosobowy przedsiębiorca wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej oraz podmioty zarejestrowane w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Przez wiele lat istniały wątpliwości co do możliwości powołania prokurenta przez jednoosobowego przedsiębiorcę, które zostały rozstrzygnięte zmianą wskazanego przepisu w 2018 r., przesądzającą o dopuszczalności powołania. Posiadanie prokurenta nigdy nie jest obowiązkowe.

Prokurentem może być osoba fizyczna mającą pełną zdolność do czynności prawnych. Tym samym prokurentem musi być konkretna osoba, a nie może być np. spółka. Co istotne, zgodnie z art. 1092 § 1 k.c., prokury pod rygorem nieważności trzeba udzielić w formie pisemnej. Prokura podlega rejestracji w CEIDG i w KRS.

Najczęściej prokurenci występują w spółkach kapitałowych (spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółce akcyjnej i spółce akcyjnej), gdzie powoływani są przez zarząd.

2. Uprawnienia prokurenta, charakter prokury

Powszechnie prokura definiowana jest jako szczególny rodzaj pełnomocnictwa. Zgodnie z przepisem art. 1091 § 1 k.c. „obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa”. Tym samym prokurent może m.in. zawierać umowy z kontrahentami, kierować oświadczenia do osób trzecich, reprezentować przedsiębiorcę przed sądem i urzędami. Przedsiębiorca może ograniczyć ustawowy zakres prokury, ale konsekwencją naruszenia takiego ograniczenia przez prokurenta będzie wyłącznie powstanie obowiązku naprawienia przedsiębiorcy szkody przez osobę, która dokonała czynności nieobjętej prokurą. Czynności prawne prokurenta pozostaną wiążące dla przedsiębiorcy. Warto również zwrócić uwagę, że w spółkach często odróżniamy czynności zwykłego zarządu od czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu (w największym skrócie wyjaśniając, podział wynika z istotności danej czynności dla spółki) – prokurent może podejmować także czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu. Kompetencje prokurenta zawężą art. 1093 k.c., na mocy którego prokurent potrzebuje odrębnego pełnomocnictwa do: „zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości”.

3. Rodzaje prokury

Istnieje kilka typów prokury, zróżnicowanych co do zakresu samodzielności działania prokurenta. Możemy wyróżnić:

  1. Prokurę samoistną (oddzielną) – prokurent jest uprawniony do działania w opisanym powyżej zakresie samodzielnie.
  2. Prokurę łączną – prokurent jest uprawniony do działania tylko wraz z innym (innymi) prokurentami.
  3. Prokurę łączną niewłaściwą – prokurent jest uprawniony do działania tylko z członkiem zarządu spółki (ten typ prokury przez lata budził wątpliwości, orzecznictwo Sądu Najwyższego uznało go za niedopuszczalny, co ostatecznie doprowadziło do zmiany art. 1094 § 11 k.c.).
  4. Prokurę łączną mieszaną – prokurent jest uprawniony do działania tylko z innym prokurentem (prokurentami) lub z członkiem zarządu spółki.
  5. Prokurę oddziałową – prokurent może działać tylko w ramach danego oddziału przedsiębiorcy.

Tym samym, wybierając odpowiedni typ prokury, przedsiębiorca może dostosować zakres samodzielności każdego prokurenta (uwaga: możliwe jest powołanie różnego typu prokurentów w ramach jednej spółki).

4. Odpowiedzialność prokurenta

Istotnym aspektem pełnienia funkcji prokurenta jest ponoszona przez niego odpowiedzialność. Prokurent za swoje działania odpowiada wobec przedsiębiorcy, na rzecz którego działa, na zasadach ogólnych. Brak jest przepisu takiego jak art. 293 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeksu spółek handlowych, dalej jako: „k.s.h.”, określającego szczególne zasady odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o.

Co istotne, prokurent spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w przeciwieństwie do członków zarządu takiej spółki, nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli. Przepis art. 299 k.s.h., określający odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki w razie bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce, nie obejmuje swoim zakresem prokurentów (tak jak i art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, stanowiący o odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe).  Z powodu nieponoszenia przez prokurentów odpowiedzialności za wierzytelności spółki, osoby faktycznie zarządzające przedsiębiorstwem często decydują się na sprawowanie funkcji prokurenta, a na stanowisko członka zarządu powołują osobę nieposiadającą majątku.

5. Odwołanie prokury

Prokurę można zawsze odwołać nie podając żadnego powodu (art. 1097 § 1 k.c.). Warto zwrócić uwagę na przykładzie spółki z o.o., że do powołania prokurenta konieczna jest zgoda wszystkich członków zarządu, a jednocześnie odwołać prokurę może każdy członek zarządu (co wprost wynika z art. 208 § 6 i § 7 k.s.h.). Oczywiście odrębną kwestią pozostaje ewentualne rozwiązanie z prokurentem umowy, na podstawie której współpracuje z przedsiębiorcą.

YOU MAY ALSO LIKE

Czy w umowie możliwe jest zastrzeżenie kary o charakterze gwarancyjnym, na wypadek niewykonania zobowiązania pieniężnego? Różnice między karą umowną a świadczeniem gwarancyjnym

Przez Wojciech Kremer, 2 lata ago

Zobacz więcej - Udostępnij -

Ochrona prawna metody działania (procedury działania)

Przez Wojciech Kremer, 2 lata ago

Zobacz więcej - Udostępnij -

Skuteczne nabycie praw autorskich do utworów pracowników i współpracowników

Przez Wojciech Kremer, 2 lata ago

Zobacz więcej - Udostępnij -